Nhà bác học vĩ đại Liên Xô Losif Abramovich Rapoport
Thông tin chung
- Học vấn và sự nghiệp ban đầu: Rapoport đã theo học tại Đại học Leningrad sau khi tốt nghiệp phổ thông, nơi ông phát triển khả năng thông thạo khoảng 20 ngôn ngữ. Ông tiếp tục nghiên cứu sau đại học tại Viện Sinh học Thực nghiệm, nơi ông bảo vệ thành công luận án Phó Tiến sĩ về di truyền học.
- Sự nghiệp quân sự: Là một sĩ quan Hồng quân dũng cảm, ông đã tham gia nhiều trận chiến và ba lần được đề cử danh hiệu Anh hùng Liên Xô.
- Đóng góp khoa học: Ông là một nhà di truyền học nổi tiếng, có những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực đột biến hóa học. Trong số các học trò của ông, GS.TSKH Trần Duy Quý, nguyên Viện trưởng Viện Di truyền Việt Nam, là một trong những người nổi bật.
Sự nghiệp quân sự
Khi Thế chiến II bùng nổ vào tháng 6 năm 1941, Rapoport đang chuẩn bị bảo vệ luận án tiến sĩ tại Đại học Tổng hợp Moscow. Ông tình nguyện nhập ngũ và chỉ huy một tiểu đoàn thuộc Trung đoàn súng trường 476, Sư đoàn súng trường 320. Sau đó, ông đảm nhận vai trò chỉ huy một đại đội và một tiểu đoàn trong Trung đoàn súng trường số 28, Sư đoàn súng trường số 75.
Năm 1943, ông bảo vệ thành công luận án tiến sĩ khoa học sinh học nhưng từ chối các đề nghị làm việc tại Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô và Học viện Quân sự Frunze để trở lại mặt trận. Trong chiến dịch vượt sông Dnieper năm 1943, với tư cách là Đại úy, ông đã tự ý thay đổi địa điểm vượt sông, giúp đơn vị giảm thiểu tổn thất và giành được vị trí chiến lược. Đáng tiếc, ông bị từ chối phong tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô dù đã có những chiến công xuất sắc.
Tháng 5 năm 1945, Thiếu tá Rapoport chỉ huy đội tiên phong của Sư đoàn Không vận Cận vệ số 7, thành công vượt qua đội hình địch và hội quân với quân đội Mỹ ở Áo. Ông được vinh danh bằng Huân chương Bắc đẩu Bội tinh từ phía Mỹ, nhưng một lần nữa, danh hiệu Anh hùng Liên Xô lại không được chấp thuận.
Bảo vệ di truyền học
Năm 1948, Rapoport đã dũng cảm công khai phản đối các quan điểm của Viện sĩ T.D. Lysenko, người phủ nhận di truyền học, dẫn đến việc ông bị khai trừ khỏi Đảng và phải rời xa khoa học trong chín năm.
Tiếp tục sự nghiệp khoa học
Năm 1957, ông trở lại nghiên cứu di truyền học tại Viện Vật lý Hóa học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, tiếp tục việc nghiên cứu về các chất gây đột biến hóa học. Năm 1962, Rapoport cùng Charlotte Auerbach được Ủy ban Nobel đề cử cho Giải Nobel vì những phát hiện quan trọng trong lĩnh vực đột biến hóa học, nhưng ông đã từ chối gia nhập đảng Cộng sản để nhận giải thưởng.
Vinh danh
Mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn và không được công nhận đúng mức trong thời gian dài, Iosif Rapoport cuối cùng cũng nhận được những vinh dự cao quý:
- Huân chương Cờ đỏ Lao động (đầu những năm 1970)
- Viện sĩ thông tấn của Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô (1979)
- Giải thưởng Lenin (1984)
- Danh hiệu Anh hùng Lao động Xã hội chủ nghĩa (1990)
I.A. Rapoport qua đời năm 1990 trong một tai nạn giao thông. Ông được nhớ đến như một người cộng sản kiên trung, một người lính dũng cảm, một nhà khoa học tài năng và một người thầy tận tâm. Tấm gương của ông về sự kiên trì, lòng dũng cảm và sự cống hiến cho khoa học vẫn sống mãi trong lòng nhân loại.
