Từ cơ sở lý luận và thực tiễn và kết quả nghiên cứu, đánh giá công tác giảng dạy và biểu diễn, tác giả đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng phương pháp biểu diễn một số ca khúc mang âm hưởng dân ca tại Trường Đại học VHNT Quân đội.
Xây dựng chương trình đào tạo đa dạng
Phát triển nội dung lý thuyết: Trường cần tổ chức các khóa học về lịch sử, đặc điểm và giá trị văn hóa của dân ca ba miền nhằm trang bị kiến thức nền tảng cho HV-SV. Nội dung lý thuyết bao gồm: quá trình hình thành, đặc trưng âm nhạc, đời sống xã hội, phong tục và giá trị nghệ thuật của từng loại hình dân ca. Bên cạnh đó, thường xuyên tổ chức hội thảo, tọa đàm chuyên sâu với sự tham gia của chuyên gia, nghệ nhân và nhà nghiên cứu để mở rộng kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn. Ngoài ra, tích hợp các kỹ thuật thanh nhạc phù hợp với từng loại dân ca vào giảng dạy như: lấy hơi, nhả chữ, luyến láy, điều khiển âm vực và sắc thái, giúp HV-SV biểu diễn dân ca một cách chân thực, cảm xúc và hiệu quả.
Tăng cường thực hành: Nhà trường cần thiết kế các tiết học thực hành tập trung vào biểu diễn dân ca theo phong cách truyền thống, giúp HV-SV rèn luyện kỹ năng chuyên sâu từ kỹ thuật hát, nhả chữ đến biểu cảm sân khấu. Nội dung thực hành gồm: Luyện tập các bài dân ca mẫu theo vùng miền; Phân tích và thể hiện các yếu tố cảm xúc trong ca khúc; Thực hành kỹ năng sân khấu: di chuyển, giao tiếp, sử dụng trang phục và đạo cụ. Đồng thời, tổ chức các buổi biểu diễn thực tế định kỳ, tham gia sự kiện, lễ hội, có khán giả đánh giá và ghi hình phát sóng. Việc này tạo môi trường áp dụng kiến thức, rèn bản lĩnh biểu diễn và nâng cao chất lượng đào tạo.
Mời giảng viên bên ngoài: Trường Đại học VHNT Quân đội cần mời các nghệ nhân dân ca, nhạc sĩ và chuyên gia đến giảng dạy, nhằm bổ sung kiến thức thực tiễn và kỹ năng biểu diễn cho HV-SV. Nghệ nhân dân ca truyền dạy làn điệu cổ, kỹ thuật biểu diễn và chia sẻ trải nghiệm thực tế. Nhạc sĩ hướng dẫn cách phối khí, sáng tạo trên nền tảng dân ca truyền thống. Chuyên gia chia sẻ nghiên cứu mới, tổ chức tọa đàm về bảo tồn và phát huy dân ca.Việc này góp phần làm phong phú chương trình đào tạo, giúp HV-SV phát triển toàn diện cả lý thuyết, thực hành và tư duy sáng tạo, trở thành những nghệ sĩ dân ca tài năng và tâm huyết.
Đề xuất phương pháp biểu diễn mới
Kết hợp giữa truyền thống và hiện đại: Trường Đại học VHNT Quân đội cần đẩy mạnh sáng tạo trong dàn dựng biểu diễn, bằng cách kết hợp âm nhạc dân gian với các yếu tố hiện đại như hiệu ứng hình ảnh, ánh sáng, trang phục và công nghệ âm thanh. Mục tiêu là làm mới các ca khúc dân ca để hấp dẫn hơn với khán giả hiện đại, đồng thời vẫn bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống. Cụ thể, cần sử dụng hình ảnh động, đồ họa 3D minh họa nội dung bài hát; kết hợp ánh sáng nghệ thuật để tạo không gian cảm xúc phù hợp từng ca khúc; thiết kế trang phục biểu diễn cách tân từ trang phục truyền thống; ứng dụng hiệu ứng âm thanh để tăng chiều sâu cho phần hòa âm và giọng hát. Ngoài ra, nên tổ chức các workshop, cuộc thi biên đạo nhằm khuyến khích HV-SV phát triển phong cách biểu diễn riêng, đồng thời rèn luyện kỹ năng dàn dựng, phân tích ca khúc, kết hợp diễn xuất và âm nhạc. Qua đó, giúp HV-SV hình thành tư duy nghệ thuật hiện đại trên nền tảng dân ca truyền thống.
Phát triển kỹ thuật biểu diễn: Trường Đại học VHNT Quân đội cần thúc đẩy HV-SV phát triển kỹ thuật biểu diễn bằng cách kết hợp các yếu tố truyền thống với kỹ thuật thanh nhạc hiện đại. Mục tiêu là nâng cao kỹ năng biểu diễn, hình thành phong cách cá nhân và tạo nên sự độc đáo trong thể hiện dân ca. Các kỹ thuật cần tập trung bao gồm: luyến láy, ngắt nghỉ, xử lý âm sắc theo phong cách dân gian hiện đại; kỹ thuật glissando (lướt nốt), nhả chữ rõ ràng, điều chỉnh cường độ (crescendo – decrescendo), vibrato, melisma… Tất cả được vận dụng phù hợp với từng thể loại dân ca. Nhà trường nên tổ chức nghiên cứu, đào tạo chuyên sâu các kỹ thuật này, tạo điều kiện để HV-SV thực hành, sáng tạo và áp dụng hiệu quả vào biểu diễn, từ đó giúp nâng cao chất lượng nghệ thuật và khả năng truyền cảm trong các tiết mục dân ca.
Tăng cường các hoạt động giao lưu và kết nối
Tổ chức các sự kiện giao lưu văn hóa: Trường Đại học VHNT Quân đội cần đẩy mạnh việc tổ chức các sự kiện giao lưu văn hóa nhằm tạo môi trường học tập, trao đổi và biểu diễn cho HV-SV Thông qua các hoạt động như lễ hội dân ca, chương trình biểu diễn, workshop, masterclass, HV-SV được tiếp xúc trực tiếp với các phong cách biểu diễn dân ca đa dạng trong và ngoài nước. Việc này không chỉ nâng cao kỹ năng biểu diễn, khả năng thích ứng sân khấu mà còn góp phần quảng bá hình ảnh của nhà trường. Nhà trường nên chủ động hợp tác với các trường nghệ thuật, mời các nghệ nhân đến giảng dạy, tổ chức các chuyến đi thực tế đến các vùng dân ca như Bắc Ninh, Phú Thọ, Huế, miền Tây Nam Bộ… để HV-SV được học hỏi từ chính người giữ gìn di sản. Bên cạnh đó, khuyến khích HV-SV thực hiện các dự án nghiên cứu, ghi hình, phỏng vấn nghệ nhân để hiểu sâu sắc hơn về dân ca và phát triển phong cách biểu diễn riêng trên nền tảng truyền thống.
Phát động các dự án cộng đồng: Trường Đại học VHNT Quân đội cần phát động và khuyến khích HV-SV tham gia các dự án cộng đồng nhằm bảo tồn và phát huy giá trị dân ca. Thông qua các hoạt động biểu diễn, giảng dạy, giao lưu tại các địa phương, trường học, trung tâm văn hóa, HV-SV có cơ hội áp dụng kiến thức thực tiễn, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội và vai trò nghệ sĩ trong việc gìn giữ di sản văn hóa. Nhà trường nên tổ chức các buổi diễn xướng dân ca tại những vùng có truyền thống nhưng đang gặp khó khăn trong bảo tồn, hỗ trợ thành lập câu lạc bộ dân ca, mở lớp đào tạo kế thừa và phục dựng phong tục truyền thống. Các hoạt động này không chỉ góp phần khôi phục, phát triển dân ca địa phương mà còn quảng bá hình ảnh Trường Đại học VHNT Quân đội, tạo sân chơi văn hóa lành mạnh và khơi dậy niềm tự hào dân tộc trong cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Sử dụng công nghệ trong biểu diễn
Cải thiện chất lượng âm thanh: Mục tiêu của nội dung này là nâng cao chất lượng âm thanh trong các buổi biểu diễn dân ca tại Trường Đại học VHNT Quân đội, nhằm mang lại trải nghiệm nghe tốt nhất cho khán giả. Để đạt được điều đó, cần triển khai các biện pháp như sử dụng hệ thống âm thanh chất lượng cao, chọn loa và micro phù hợp, kết hợp với các thiết bị xử lý tín hiệu âm thanh (mixer, equalizer, compressor) để đảm bảo âm thanh trung thực, rõ ràng và hài hòa. Song song, cần xử lý âm học cho không gian biểu diễn bằng vật liệu tiêu âm, cách âm và bố trí thiết bị hợp lý để giảm thiểu tiếng vang, tiếng ồn và giao thoa âm. Ngoài ra, việc nâng cao trình độ cho kỹ thuật viên âm thanh cũng rất quan trọng, nhằm đảm bảo họ nắm vững kỹ thuật và công nghệ mới, phục vụ hiệu quả cho các chương trình biểu diễn dân ca.
Thực hiện việc truyền hình trực tiếp các buổi biểu diễn: Trường Đại học VHNT Quân đội cần đẩy mạnh truyền hình trực tiếp các buổi biểu diễn dân ca nhằm mở rộng phạm vi tiếp cận, giúp HV-SV thể hiện tài năng trước đông đảo công chúng và lan tỏa giá trị văn hóa dân tộc. Các giải pháp cụ thể gồm: Đầu tư trang thiết bị hiện đại như camera chuyên dụng, bộ trộn hình, thiết bị truyền dẫn để đảm bảo hình ảnh sắc nét và tín hiệu ổn định. Xây dựng đội ngũ kỹ thuật viên có chuyên môn qua các khóa tập huấn và hỗ trợ từ chuyên gia truyền hình. Ứng dụng nền tảng truyền thông số: phát sóng trên truyền hình, livestream trên mạng xã hội (Facebook, YouTube, TikTok), và đăng tải video trên website trường. Cách làm này không chỉ nâng cao chất lượng biểu diễn, thu hút khán giả mà còn góp phần tích cực trong việc bảo tồn và quảng bá dân ca trong thời đại số.
