Nghị quyết 66: Cải cách pháp luật để kiến tạo "Kỷ nguyên vươn mình"

Đây là một trong "Bộ tứ trụ cột" mang tính đột phá, đòi hỏi khách quan của tiến trình đổi mới, nhằm tạo đột phá nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Nghị quyết 66 khẳng định vai trò tối thượng của pháp luật như một nền tảng vững chắc và đòn bẩy chiến lược cho sự phát triển bền vững và hùng cường của Việt Nam, hướng tới xây dựng một Nhà nước pháp quyền vững mạnh, hiệu quả. Nó thể hiện tầm nhìn sâu rộng và quyết tâm của Đảng trong việc kiến tạo một nền pháp quyền hiện đại, thúc đẩy sự phát triển vượt bậc cho dân tộc trong "kỷ nguyên vươn mình".

Tầm quan trọng của cải cách pháp luật

Trong suốt quá trình Đổi mới, hệ thống pháp luật Việt Nam đã cơ bản được hình thành, góp phần quan trọng vào ổn định chính trị - xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, vẫn còn những hạn chế, bất cập, được nhận định là "điểm nghẽn" về mặt thể chế. Nhiều chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế hóa kịp thời, gây ra những khoảng trống trong quản lý và điều hành. Một số văn bản pháp luật còn nặng về tính kiểm soát, hạn chế tính năng động và sáng tạo, cản trở sự phát triển.

Sự ra đời của Nghị quyết số 66-NQ/TW xuất phát từ những lý do khách quan và cấp bách của thời cuộc. Xuất phát từ yêu cầu hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh mới. Nghị quyết là sự kiên định và phát triển đường lối, chủ trương của Đảng về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Chủ tịch nước Lương Cường đặc biệt nhấn mạnh: "Pháp luật là nền tảng tối cao để vận hành một Nhà nước pháp quyền. Nghị quyết 66 không chỉ là định hướng cho việc xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, mà còn là kim chỉ nam cho việc tổ chức thi hành pháp luật một cách nghiêm minh, công bằng, bảo đảm mọi chủ thể đều thượng tôn pháp luật. Đây là con đường duy nhất để củng cố niềm tin của nhân dân vào công lý và tạo môi trường ổn định, minh bạch cho đầu tư và phát triển."

Nghị quyết kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, bất cập về thể chế, pháp luật để pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh quốc gia. Những vướng mắc, bất cập về thể chế, pháp luật là "điểm nghẽn của điểm nghẽn" đang cản trở sự phát triển đất nước. Pháp luật hiện nay còn nặng tính hành chính, có những quy định chồng chéo, mâu thuẫn, thiếu đồng bộ, chưa rõ ràng, cản trở việc thực thi. Đặc biệt, nó chưa thực sự đóng vai trò dẫn dắt, mở đường cho đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, và thiếu khung pháp lý kịp thời cho các lĩnh vực mới như AI, blockchain, dữ liệu số. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: "phải đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh quốc gia, nền tảng vững chắc, động lực mạnh mẽ cho phát triển trong kỷ nguyên mới; công tác xây dựng và thi hành pháp luật phải đổi mới căn bản, toàn diện, bảo đảm chất lượng, hiệu quả, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, khơi thông, giải phóng mọi nguồn lực, thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững".

Sự phát triển nhanh chóng của khoa học - công nghệ tạo ra khoảng trống pháp lý, buộc Nhà nước phải chuyển từ "phản ứng" sang "kiến tạo chủ động" trong xây dựng pháp luật. Pháp luật phải đi trước một bước để vừa tạo hành lang pháp lý an toàn, vừa khơi thông động lực đổi mới, không chỉ ổn định, mà còn phải mở rộng không gian phát triển, thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Giá trị cốt lõi và tư duy đột phá

Nghị quyết 66-NQ/TW mang trong mình nhiều nội dung trọng tâm và cốt lõi, thể hiện tư duy đổi mới mạnh mẽ và toàn diện, định hình lại cách tiếp cận đối với công tác pháp luật. Nghị quyết nêu rõ 5 quan điểm chỉ đạo quan trọng:

Thứ nhất, nguyên tắc lãnh đạo của Đảng và tăng cường kiểm soát quyền lực. Đây là nguyên tắc cơ bản, đã được thể chế hóa và trở thành nguyên tắc đầu tiên trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật theo Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 64/2025/QH15. Nghị quyết nhấn mạnh tăng cường kiểm soát quyền lực hiệu quả, phòng chống tham nhũng, loại bỏ lợi ích nhóm, và ngăn chặn tình trạng "hướng lái" chính sách vì lợi ích cá nhân.

Thứ hai, đổi mới tư duy xây dựng pháp luật: Từ quản lý sang kiến tạo và giải phóng nguồn lực. Công tác xây dựng pháp luật phải trở thành "đột phá của đột phá" trong hoàn thiện thể chế phát triển. Pháp luật phải là công cụ mở đường cho sự sáng tạo, đổi mới, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, thay vì chỉ là công cụ quản lý, kiểm soát. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh việc đổi mới tư duy xây dựng pháp luật theo hướng "vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực phát triển". Pháp luật cần "cởi trói" các điểm nghẽn, tạo điều kiện tối đa cho các thành phần kinh tế, đặc biệt là kinh tế tư nhân, phát triển. Đặc biệt, việc xây dựng pháp luật phải bám sát thực tiễn, "đứng trên mảnh đất thực tiễn của Việt Nam", tiếp thu có chọn lọc tinh hoa của nhân loại.

Thứ ba, gắn kết chặt chẽ xây dựng và thi hành pháp luật: Nâng cao hiệu quả thực thi và văn hóa tuân thủ. Nghị quyết không chỉ chú trọng xây dựng mà còn đặt trọng tâm vào thi hành pháp luật, đảm bảo sự nghiêm minh, công bằng và hiệu quả. Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định công tác xây dựng và thi hành pháp luật là "đột phá của đột phá" trong hoàn thiện thể chế phát triển đất nước, nhấn mạnh "pháp luật phải xuất phát từ lợi ích toàn cục của đất nước" và sự kết hợp giữa "hoàn thiện thể chế song song với thi hành nghiêm minh pháp luật và khuyến khích sáng tạo".

Thứ tư, đầu tư cho pháp luật là đầu tư cho phát triển: Cơ chế tài chính đặc thù. Nghị quyết đề xuất cơ chế tài chính đặc biệt cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Điều này, cùng với chính sách phát triển khoa học công nghệ trong Nghị quyết 57, đã được Quốc hội thể chế hóa kịp thời bằng Nghị quyết 197/2025/QH15. Các chuyên gia quốc tế cũng xem đây là "nguồn tài trợ ổn định, dài hạn, rất quan trọng cho việc đầu tư bền vững vào hạ tầng pháp lý, công nghệ và nguồn nhân lực".

Thứ năm, đề cao vai trò trung tâm của Nhân dân và sự tham gia của các chủ thể. Nghị quyết khẳng định rõ vai trò trung tâm của Nhân dân trong quá trình xây dựng và vận hành Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nhấn mạnh việc “thể chế hóa đầy đủ, kịp thời quyền làm chủ của Nhân dân, bảo đảm quyền con người, quyền công dân theo Hiến pháp". Các chuyên gia xây dựng pháp luật nhấn mạnh việc Nghị quyết coi trọng vai trò của người dân và doanh nghiệp, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của họ làm trung tâm, giúp pháp luật có tính khả thi cao hơn, dễ đi vào cuộc sống và tăng cường sự đồng thuận xã hội, niềm tin vào pháp luật.

Những giải pháp trọng tâm

Để hiện thực hóa những mục tiêu của "Kỷ nguyên vươn mình", Nghị quyết 66 đã vạch ra sáu nhóm giải pháp trọng tâm và mang đến nhiều điểm mới nổi bật:

(1) Hoàn thiện thể chế và pháp luật với quan niệm mới về nguồn luật và thực tiễn: Ngoài các văn bản quy phạm pháp luật, Nghị quyết thừa nhận và khai thác giá trị từ án lệ, tập quán pháp luật, nguyên tắc chung của pháp luật và các chuẩn mực xã hội, nghề nghiệp, đây là một điểm đổi mới quan trọng trong quan niệm về nguồn luật tại Việt Nam. Thực tiễn đời sống phải được coi là nguồn sống động của pháp luật, và tiếng nói của xã hội phải được lắng nghe, phản ánh đầy đủ vào quá trình xây dựng chính sách và pháp luật. Nghị quyết cũng nhấn mạnh việc áp dụng đồng thời hai nguyên tắc: "đưa cuộc sống vào luật" và "đưa luật vào cuộc sống" một cách đồng bộ, liên tục. Đồng thời, triệt để thực hiện dân chủ hóa quy trình lập pháp thông qua tham vấn, phản biện, minh bạch, đảm bảo sự tham gia thực chất của Nhân dân, doanh nghiệp và chuyên gia.

(2) Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia: Giải pháp này gắn liền với cải cách hành chính (cắt giảm thủ tục rườm rà), phát triển hạ tầng (đặc biệt là hạ tầng số), nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, và khuyến khích mạnh mẽ đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp thông qua các chính sách pháp lý thông thoáng. Các chuyên gia quốc tế nhận định đây là "cần thiết cho năng lực cạnh tranh quốc gia trong 'kỷ nguyên mới' ".

(3) Đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng và đa dạng hóa: Khai thác tối đa hiệu quả các FTA hiện có; chủ động đàm phán các FTA thế hệ mới; và đa dạng hóa thị trường, đối tác, chuỗi cung ứng để giảm thiểu rủi ro và tăng cường khả năng thích ứng.

(4) Tăng cường hội nhập chính trị, quốc phòng-an ninh: Chủ động tham gia các diễn đàn đa phương, nâng cao vai trò và tiếng nói của Việt Nam; đóng góp vào xây dựng hòa bình, an ninh khu vực và quốc tế; và tăng cường hợp tác phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, ứng phó thách thức an ninh phi truyền thống.

(5) Thúc đẩy hội nhập văn hóa-xã hội, khoa học-công nghệ với trọng tâm chuyên nghiệp hóa nguồn nhân lực lập pháp: Mở rộng giao lưu văn hóa, giáo dục, y tế. Đặc biệt, đẩy mạnh hợp tác R&D, chuyển giao công nghệ, làm chủ công nghệ mới (AI, bán dẫn), một sự liên kết chặt chẽ với Nghị quyết 57. Nghị quyết 66 nhấn mạnh chuyên nghiệp hóa đội ngũ cán bộ làm công tác lập pháp, có trình độ chuyên môn cao, tư duy đổi mới sáng tạo và gắn bó mật thiết với thực tiễn, cùng với việc xây dựng chế độ ưu đãi đặc thù để thu hút nhân tài.

(6) Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền và giảm chi phí tuân thủ luật pháp: Nâng cao nhận thức của toàn xã hội về ý nghĩa, cơ hội và thách thức của hội nhập, pháp luật. Đồng thời, Nghị quyết đặc biệt nhấn mạnh tăng cường tính thích ứng và định hướng phát triển của pháp luật, giảm chi phí tuân thủ luật pháp. Hệ thống pháp luật phải đảm bảo khả năng thích ứng nhanh với thay đổi và mang tính dẫn dắt, mở đường cho đổi mới sáng tạo. Cải cách mạnh mẽ để giảm chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp, xây dựng môi trường pháp lý minh bạch, thông thoáng.

Một trong những điểm mới đột phá so với các chính sách trước đây là việc xây dựng khung pháp lý thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox) cho các lĩnh vực kinh tế - xã hội áp dụng sản phẩm, dịch vụ, giải pháp, mô hình kinh doanh mới, tích hợp. Điều này sẽ giúp có chính sách quản lý phát triển kịp thời và phù hợp nhằm thúc đẩy kinh tế số, sáng tạo và khởi nghiệp. Ngoài ra, Nghị quyết 66 đặc biệt chú trọng nâng cao chất lượng công tác đánh giá tác động và phản biện chính sách pháp luật một cách nghiêm túc, thực chất; tăng cường sự tham gia của các tổ chức xã hội, hiệp hội ngành nghề, doanh nghiệp. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng đặc biệt yêu cầu "tạo đột phá trong công tác thi hành pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực và hiệu quả".

(7) Nghị quyết thúc đẩy và tăng cường hợp tác công - tư trong xây dựng và thi hành pháp luật. Các chuyên gia xây dựng pháp luật đánh giá rằng những cải cách về thể chế phải đặt trong mối quan hệ với các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, từ đó tạo ra "dư địa thể chế" để xây dựng một hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch và khả thi, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong Kỷ nguyên mới.

Nghị quyết 66-NQ/TW thực sự là một cột mốc quan trọng, một bước chuyển mình chiến lược, đặt nền móng vững chắc cho Việt Nam vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới. Với những nội dung cốt lõi và các giải pháp đột phá, đặc biệt là việc coi trọng chất lượng chính sách thông qua đánh giá tác động một cách bài bản, thực chất, và chuyên nghiệp hóa đội ngũ soạn thảo, Nghị quyết mở ra một triển vọng rộng lớn cho công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh vai trò chiến lược của Nghị quyết 66, coi đây là một trong "bộ tứ Nghị quyết" là nền tảng để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên mới. Tổng Bí thư khẳng định: "Nghị quyết 66 chính là lời hiệu triệu cho một cuộc cải cách thể chế sâu sắc, nhằm xây dựng một hệ thống pháp luật hiện đại, thực chất, vì nhân dân phục vụ, đồng thời tạo ra động lực bền vững cho công cuộc xây dựng đất nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh trong thế kỷ XXI".

Để Nghị quyết này đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả tối đa, đòi hỏi sự thống nhất cao về tư tưởng và hành động trong toàn Đảng và hệ thống chính trị, sự đồng thuận của Nhân dân, cùng với tinh thần trách nhiệm, quyết tâm chính trị mạnh mẽ và hành động quyết liệt của các cấp ủy, chính quyền, trước hết là người đứng đầu. Chỉ khi đó, Nghị quyết 66 mới thực sự kiến tạo nên một kỷ nguyên phát triển, thịnh vượng và hùng cường cho dân tộc Việt Nam, đạt được mục tiêu có hệ thống pháp luật chất lượng cao, hiện đại, tiệm cận chuẩn mực, thông lệ quốc tế tiên tiến vào năm 2045./.

Mời quý độc giả đọc bài viết gốc TẠI ĐÂY.