Trong bối cảnh đô thị hóa và hội nhập toàn cầu ngày càng mạnh mẽ, làn sóng người trẻ quay trở về quê hương để khởi nghiệp nông thôn đang trở thành một xu hướng xã hội đáng chú ý. Không chỉ đơn thuần là lựa chọn nghề nghiệp, đó còn là một hành trình "ngược dòng" về cả địa lý lẫn tư duy để kiến tạo giá trị bền vững từ nông nghiệp và làm sống lại tinh thần đổi mới sáng tạo giữa những cánh đồng, mảnh vườn.
Từ thành thị về quê: Thay đổi xuất phát từ đâu?
Câu chuyện "bỏ phố về quê" không còn mới, nhưng lại chưa bao giờ hết nóng. Nhiều người trẻ đang rời bỏ những công việc công sở vốn được xem là ổn định, để theo đuổi một lối sống gắn với tự nhiên, giản dị và ít áp lực hơn. Một phần nguyên nhân đến từ cơn bão stress, burnout (kiệt sức nghề nghiệp) trong môi trường làm việc hiện đại. Khi các chỉ số hạnh phúc cá nhân ngày càng được coi trọng, những công việc nhiều áp lực, thời gian làm việc kéo dài và thiếu cân bằng đã khiến nhiều người trẻ đặt dấu hỏi về sự bền vững của cuộc sống thành thị.
Bên cạnh đó, đại dịch COVID-19 cũng đã góp phần tái định hình cách thế hệ trẻ nhìn nhận về nơi chốn sinh sống và làm việc. Khi các thành phố lớn không còn là vùng an toàn tuyệt đối, nhiều người đã lựa chọn về quê như một giải pháp sống sót và sau đó nhận ra rằng: họ có thể sống tốt, thậm chí là tốt hơn khi không bị mắc kẹt trong nhịp sống đô thị.
Những giá trị nào đang hấp dẫn người trẻ?
Không chỉ là nơi trú ẩn trong thời gian khó khăn, nông thôn trong mắt nhiều bạn trẻ ngày nay là miền đất hứa của sự sáng tạo và phát triển. Đối với một bộ phận người trẻ, nông thôn không còn là hình ảnh lam lũ, cơ cực của thế hệ trước, mà là không gian của những cơ hội mới. Làm nông thời hiện đại không còn đồng nghĩa với cày sâu cuốc bẫm mà có thể gắn liền với các mô hình kinh tế xanh, nông nghiệp thông minh, ứng dụng công nghệ số hay xây dựng thương hiệu nông sản bền vững.
Bên cạnh đó, nhiều người trẻ tìm thấy ở quê nhà sự tự do, tự do khỏi guồng quay cạnh tranh khốc liệt, khỏi sự giám sát liên tục và những chuẩn mực xã hội đô thị. Tại đây, họ có thể làm chủ thời gian, không gian và công việc của mình, dù là làm nông nghiệp sạch, chế biến nông sản hay đơn giản chỉ là trồng cây và bán rau hữu cơ qua mạng xã hội. Đó là những hình dung rất mới về làm nông trong thời đại số.
Một yếu tố khác khiến cuộc sống ở quê trở nên hấp dẫn là chi phí sinh hoạt thấp hơn, giúp người trẻ có cơ hội bắt đầu lại với ít áp lực tài chính hơn. Cùng với sự phát triển của công nghệ và nền kinh tế số, việc làm việc từ xa hoặc kết hợp giữa sản xuất, truyền thông, bán hàng online cũng giúp họ tiếp cận thị trường rộng hơn mà không cần phải rời khỏi làng quê. Tuy nhiên, liệu đó là sự lãng mạn hóa một lối sống "thuận tự nhiên", hay là một mô hình thực sự khả thi? Đây là câu hỏi không dễ trả lời. Ranh giới giữa khát vọng lý tưởng và thực tế khắc nghiệt đôi khi khá mong manh.
Những khó khăn không thể phủ nhận
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng việc về quê làm nông không phải là lựa chọn dễ dàng. Những hình ảnh lung linh trên mạng xã hội thường chỉ là một lát cắt nhỏ của thực tế, được chọn lọc kỹ càng để phù hợp với gu thẩm mỹ và mong muốn được công nhận. Trong khi đó, cuộc sống làm nông đòi hỏi rất nhiều kiến thức, kỹ năng và sức bền, cả về thể lực lẫn tinh thần. Không khó để bắt gặp những bài viết, video chia sẻ cuộc sống "bình yên bên ruộng vườn" trên mạng xã hội. Tuy nhiên, thực tế làm nông thường không thơ mộng như những khung hình Instagram. Công việc nông nghiệp luôn gắn với sự thất thường của thời tiết, rủi ro dịch bệnh cây trồng, giá cả thị trường bấp bênh và khối lượng lao động thủ công đáng kể. Ngoài yếu tố vật chất, người trẻ về quê còn đối mặt với rào cản tâm lý. Sự khác biệt văn hóa, khoảng cách thế hệ, định kiến từ người thân, hàng xóm… đều có thể trở thành áp lực âm thầm nhưng dai dẳng. Những ý tưởng mới mẻ chưa chắc đã được cộng đồng địa phương đón nhận, nhất là khi nó đi ngược với tập quán canh tác lâu đời. Việc thiếu kỹ năng thực hành, kiến thức nông nghiệp chuyên sâu và kinh nghiệm quản lý sản xuất cũng là yếu tố khiến không ít người chán nản quay lại phố sau vài tháng khởi đầu đầy nhiệt huyết.
Ngoài ra, hạ tầng ở nông thôn vẫn còn nhiều hạn chế. Dù internet phủ sóng rộng hơn trước, nhưng việc tiếp cận nguồn vốn, đào tạo kỹ thuật, kết nối thị trường… vẫn là rào cản không nhỏ với những người trẻ ít kinh nghiệm.
Là xu hướng nhất thời hay dấu hiệu của sự chuyển mình?
Liệu xu hướng này là trào lưu nhất thời hay một bước ngoặt dài hạn trong cấu trúc xã hội? Có hai luồng quan điểm tồn tại song song.
Có ý kiến cho rằng, nhiều bạn trẻ chỉ đang "check-in về quê" chứ chưa thực sự sống và làm việc bền vững ở đó. Một số quay về quê trong vài tháng rồi lại quay lại thành phố vì không chịu được nhịp sống chậm chạp, thiếu tiện nghi, hoặc đơn giản là không tìm được cách để kiếm sống. Một luồng cho rằng đây chỉ là biểu hiện của một nhóm nhỏ, thường là tầng lớp có điều kiện kinh tế, muốn "nghỉ dưỡng dài hạn" hơn là thực sự tham gia vào sản xuất nông nghiệp chuyên nghiệp. Khi hết hứng thú hoặc gặp khó khăn, họ dễ dàng rút lui, bỏ cuộc và quay lại đời sống đô thị quen thuộc. Điều này đặt ra câu hỏi: đâu là ranh giới giữa một lựa chọn nghiêm túc và một phong trào tạm thời?
Tuy nhiên, ở một chiều hướng tích cực hơn, sự trở về của người trẻ, dù là tạm thời hay lâu dài cũng là một dấu hiệu đáng chú ý về cách thế hệ mới đang định nghĩa lại giá trị sống. Họ không còn đặt mục tiêu là thành công ở các trung tâm đô thị bằng mọi giá, mà bắt đầu chú ý tới việc sống chất lượng, gắn bó với cộng đồng và phát triển bền vững. Với nhóm này, "về quê" không phải là sự thoái lui mà là một lựa chọn mang tính chiến lược và cá nhân hoá, họ không còn mặc định rằng thành phố là đích đến cuối cùng của thành công. Việc "về quê làm nông" không chỉ đơn thuần là sản xuất, mà còn có thể là cách để xây dựng lối sống hài hòa hơn, vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa đóng góp cho cộng đồng.
Dù mỗi người một lựa chọn, nhưng khi ngày càng nhiều người trẻ cân nhắc phương án quay về nông thôn, có thể đây không chỉ là một trào lưu nhất thời mà là sự chuyển dịch trong tư duy và mô hình phát triển xã hội. Nếu được hỗ trợ đúng mức, xu hướng này hoàn toàn có thể mở ra một lối đi mới cho nông thôn Việt Nam nơi từng bị xem là "vùng trũng" trong phát triển.
Cần gì để xu hướng này bền vững?
Để phong trào người trẻ về quê không dừng lại ở những video viral hay bài đăng mạng xã hội, cần một hệ sinh thái hỗ trợ thực chất. Điều này bao gồm:
-
Chính sách hỗ trợ khởi nghiệp nông thôn: Các địa phương cần có chính sách ưu đãi về đất đai, vốn vay, chuyển giao công nghệ cho người trẻ muốn khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp.
-
Đào tạo kiến thức và kỹ năng: Làm nông thời đại mới không thể chỉ dựa vào kinh nghiệm cha truyền con nối. Người trẻ cần được đào tạo bài bản về nông nghiệp sạch, quản trị, marketing, chuyển đổi số…
-
Tăng cường kết nối thị trường: Cần có các mô hình kết nối giữa nông dân, doanh nghiệp, chuyên gia, người tiêu dùng để các sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao có đầu ra ổn định.
-
Truyền thông thực tế, đa chiều: Tránh lý tưởng hóa hình ảnh làm nông, mà cần truyền thông trung thực, có chiều sâu để người trẻ hiểu đúng, chuẩn bị tốt trước khi quyết định quay về.
Sống chậm không có nghĩa là đi lùi
Việc người trẻ về quê làm nông, nhìn ở góc độ nào đó, là dấu hiệu cho thấy thế hệ mới đang tìm kiếm sự tái cân bằng giữa công việc, cuộc sống, môi trường. Đó có thể không phải là lựa chọn phù hợp với tất cả, nhưng là một tín hiệu cho thấy xã hội đang đa dạng hóa định nghĩa về thành công.
Dù chỉ là một số ít dám bước đi đầu tiên, họ đang thử nghiệm một con đường mới, nơi giá trị không nằm ở danh tiếng hay thu nhập tức thời, mà ở sự bền vững, hạnh phúc và kết nối với cội nguồn. Và biết đâu, chính họ sẽ là những người góp phần tái sinh nông thôn Việt Nam trong một thời đại mà đô thị hóa không còn là đích đến duy nhất.
